Образовательный блог учителя истории Ольги Кулеш: Проекты учащихся

Проекты учащихся

Проект "Девушка в серой шинели"

Подготовили Карниевич Елизавета, Никонович Дарья

https://drive.google.com/file/d/1rWxobmycq1cOvaNaRl3RpV-BgsLziLNI/view?usp=drivesdk

PADLET

https://padlet.com/kylesh1976/45u5a40ywbn6eyt5

Ссылка на сайт "Мой город - Солигорск"

https://sites.google.com/d/182n2QsrWzPRtgKHnvDqTIVE8Ql9uun9I/p/1UrZMVJ-r6Sa-kp2IbJ0q09gtCRWnKDM-/edit

ОТЧЁТ О РЕАЛИЗАЦИИ ИНИЦИАТИВ И ИДЕЙ НА ТЕМУ

"ЦЕЛИ УСТОЙЧИВОГО РАЗВИТИЯ"

Автор Жук Максим Эдуардович

Учащийся 8 «Б» класса,

Консультант - учитель истории,

Кулеш Ольга Михайловна

Исследуя тему «Цели устойчивого развития», я сделал следующие выводы: цели устойчивого развития уже получили широкое распространение в нашем регионе,большинство целей устойчивого развития уже соблюдаются и активно выполняются. Давайте рассмотрим каждую цель в отдельности.

Начнём с обеспечения экологической устойчивости, то есть с проблем экологии и их решения. В нашем районе активно ведутся мероприятия по истреблению омелы белой. Решается проблема бездомных животных: в социальных сетях организуются сообщества по обеспечению помощи животным, ведётся их отлов для доставки в приюты.

Следующая цель, которой было уделено особое внимание: формирование глобального партнёрства в целях развития. Активное участие в развитии этой цели принимает и наша школа. Учащиеся общаются с детьми из других стран и обмениваются идеями с ними. Например, проект «IEarn», в котором учащиеся общались не только с детьми из Республики Беларусь, но и из Индии, Соединённых Штатов Америки, Великобритании и Молдовы. Кроме различных международных проектов наша школа принимает участие в обмене опытом с Данией. Учащиеся каждой стороны на некоторое время переезжают в другую страну и учатся в новых и необычных условиях, знакомятся с традициями, обычаями местного населения.

Широко рассматривается вопрос об обеспечении всеобщего начального образования. Обеспечиваются условия обучения для детей с особым развитием и для больных детей. Им даётся образование совместно с остальными детьми. Больным детям и детям с ограниченными возможностями выдаются бесплатные учебники, предоставляется бесплатное питание. Организуются акции «Подари тетрадку» и «Поделись добром своей души» по сбору канцелярских товаров для детей из интернатов.
Инновационное развитие медицины улучшает ее качество, сокращает детскую смертность, улучшает охрану материнства, активнее ведётся борьба с ВИЧем, СПИДом, малярией и другими заболеваниями. Проводятся мероприятия по оказанию помощи больным детям. В общественных местах устанавливается оборудование для детей с ограниченными возможностями. Также проводятся акции, мероприятия по профилактике наркомании, алкоголизма и курения. Примерами таких акций могут послужить «Скажем "НЕТ" наркотикам!», «Мы против алкоголя» и «Мы против курения».

Таким образом, наш район уже активно развивается в направлении ЦУР (целей устойчивого развития), выполняя их требования и задачи, принимая активное участие в развитии международных отношений и в решении проблем с медициной и экологией. Я считаю, если Солигорский район и дальше будет развиваться в этом направлении, то он станет одним из самых развитых в сферах экологии, медицины, образования и глобального партнёрства.

М.Э. Жук

(10 «А» класс, ГУО «Средняя школа №4 г.Солигорска»)
О.М. Кулеш, учитель истории

Муравицкий Лука Захарович – Герой Советского Союза, наш земляк

Война потребовала от народа величайшего напряжения сил и огромных жертв в общенациональном масштабе, раскрыла стойкость и мужество советского человека, способность к самопожертвованию во имя свободы и независимости Родины. В годы войны героизм стал массовым, стал нормой поведения советских людей. Тысячи солдат и офицеров обессмертили свои имена при обороне Брестской крепости, Одессы, Севастополя, Киева, Ленинграда, в битве под Москвой, Сталинградом, Курском и в других сражениях.

За героические подвиги в Великой Отечественной войне звания Героя Советского Союза удостоены свыше 11 тысяч человек (часть посмертно), из них 104 – дважды, трое – трижды (Г.К. Жуков, И.Н. Кожедуб и А.И. Покрышкин). Среди героев войны солдаты и офицеры, подпольщики и партизаны, юные пионеры… Благодаря этим людям, их подвигам на свет появилось новое поколение, в том числе, и мы. С каждым годом все меньше становится свидетелей военных событий. Мы должны донести до следующих поколений людей то, что благодаря подвигу героев войны, мы живем под мирным небом.

В исследовательской работе речь пойдет о Герое Советского Союза Муравицком Луке Захаровиче, нашем земляке, который защищал Родину в трудные годы войны.

Объектом исследования является подвиг Луки Захаровича Муравицкого.

Предметом исследования является биография Героя Советского Союза Луки Захаровича Муравицкого.

Гипотеза исследования заключается в тот, что знакомясь с именами Героев Великой Отечественной войны, мы знакомимся с героическим прошлым нашей Родины, что способствует формированию нашей гражданской позиции.

Цель исследования: на основе анализа документальных и архивных источников изучить жизнь и подвиг Героя Советского Союза Л.З. Муравицкого.

Задачи исследования:

1.Изучить биографию Героя Советского Союза Луки Захаровича Муравицкого.

2.На примере жизни Героя Советского Союза усилить патриотическое воспитание подрастающего поколения.

3.Определить значение подвига Луки Захаровича Муравицкого в годы Великой Отечественной войне.

Методы исследования:

1.Изучение литературных и документальных источников.

2.Анализ материалов краеведческого музея ГУО «Долговская средняя школа».

3.Изучение в интернет-источниках информации по теме.

4.Систематизация информации.

В годы Великой Отечественной войны наши земляки героически сражались и были удостоены высокого звания Героя Советского Союза. Это Д.Т. Гуляев, А.А. Жук, В.И. Козлов, Н.А. Зиновьев, В.З. Корж, Л.З. Муравицкий, Д.С. Наруцкий, Е.К. Стемпковская, В.А. Тихомиров [6, с.15].

Лука Муравицкий родился в 1916 году в семье крестьянина-бедняка в деревне Долгое. По нынешнему административному делению, сейчас это Солигорский район Минской области. Детство Луки прошло в деревне. Отец батрачил на кулаков. Приходилось батрачить и детям, а их было 8 в семье. После окончания 6 классов сельской школы, в 1929 году отец послал Луку в Москву к дяде, Алексею Карповичу Левчику [1].

На заводе «Динамо» его приняли учеником токаря. Окончив школу фабрично-заводского ученичества, работал слесарем на механическом заводе. После напряженного трудового дня юноша спешил в аэроклуб, где занимался сначала в группе парашютистов, а затем планеристов.

Это были годы бурного развития авиации. Как и все советские люди, Лука восхищался подвигом наших летчиков, спасших челюскинцев, мировыми рекордами летчика-испытателя Владимира Коккинаки, замечательным полетом через Северный полюс в Америку В.П. Чкалова и М.М. Громова.

В начале 1937 года Лука перешел работать в метрополитен, на станцию «Площадь Революции». Весной того же года получил в аэроклубе звание инструктора парашютного спорта. А осенью по путевке столичной комсомольской организации Лука был направлен в Борисоглебскую военную авиационную школу летчиков. В 1939 г. окончил Борисоглебскую Краснознаменную военную авиашколу имени Чкалова [2, с.45].

Младший лейтенант Лука Муравицкий участвовал в Великой Отечественной войне с июля 1941 года. Был летчиком 29-го истребительного авиаполка Московского военного округа Западного фронта (на истребителях И-153) [1].

На каждом своем самолете Муравицкий белой краской выводил по фюзеляжу надпись «За Аню!». Летчики поначалу посмеивались над ним, а начальство приказывало стереть надпись. Но перед каждым новым вылетом на фюзеляже самолета по правому борту опять появлялось «За Аню!». Но однажды он рассказал командиру, что его любимая девушка, которая вместе с ним работала на Метрострое, училась в аэроклубе, что она любила его, они собирались пожениться, но она разбилась, прыгая с самолета. Парашют не раскрылся. Командир смирился и больше не требовал стереть надпись [2, с.51].

Участвуя в обороне Москвы, командир звена 29-го истребительного авиаполка Лука Муравицкий добился блестящих результатов. Так 3 сентября 1941 года, действуя на Западном фронте, он таранил вражеский самолет-разведчик Не-111 и совершил благополучную посадку на поврежденном самолете. Когда Муравицкий делал разворот над окраиной станции, в промежутке между ярусами облаков он увидел немецкий самолет-разведчик. Лука резко увеличил обороты мотора и помчался наперерез «Хейнкелю-111». Атака лейтенанта была неожиданной, на «Хейнкеле» еще не успели открыть огонь, как пулеметная очередь прошила противника и тот, круто снижаясь, стал удирать. Муравицкий догнал «Хейнкель», вновь открыл по нему огонь и вдруг пулемет замолчал. Летчик сделал перезарядку, но, видимо, кончились боеприпасы. И тогда Муравицкий решил таранить врага. Он увеличил скорость самолета – «Хейнкель» все ближе и ближе. Вот уже видны в кабине гитлеровцы. Не уменьшая скорости, Муравицкий приближается почти вплотную к фашистскому самолету и винтом ударяет по хвосту. Рывок и винт истребителя рассек металл хвостового оперения Не-111. Самолет противника врезался в землю за железнодорожным полотном на пустыре. Лука тоже сильно ударился головой о приборную доску, прицел и потерял сознание. Очнулся – самолет падает к земле в штопоре. Собрав все силы, летчик с трудом прекратил вращение машины и вывел ее из крутого пикирования. Лететь дальше он не мог и пришлось ему посадить машину у станции. Подлечившись, Муравицкий вернулся в свой полк. И снова бои. По несколько раз в день вылетал в бой командир звена. Он рвался в бой и опять, как до ранения, по фюзеляжу его истребителя было тщательно выведено: «За Аню». К концу сентября на счету отважного летчика было уже около 40 воздушных побед, одержанных лично и в составе группы.

3 сентября 1941 года совершил огненный таран и погиб младший лейтенант Попов, самый близкий друг Луки Муравицкого. После траурного митинга, посвященного памяти Героя, он всю ночь просидел на кровати погибшего товарища, а утром пришел на аэродром. Ни командир полка, ни комиссар, ни товарищи не могли его, раненного, измученного, уговорить остаться на земле. И командир удовлетворил его просьбу – разрешил полет. Без шлема – не один не налезал на забинтованную голову – Муравицкий сел в кабину истребителя. Теперь ему предстояло драться и за себя, и за Попова [2, с.53].

За период с 13 июля по 22 октября 1941 года старший лейтенант Л.З. Муравицкий выполнил 109 боевых вылетов (в том числе: 22 – на разведку, 10 – на штурмовку, 15 – на сопровождение, 62 – на прикрытие наземных войск); провел 13 воздушных боев, в которых сбил лично 7 и в группе 5 самолетов противника [3].

За образцовое выполнение боевых заданий командования, мужество, отвагу и геройство, проявленные в борьбе с немецко-фашистскими захватчиками, Указом Президиума Верховного Совета СССР от 22 октября 1941 года старший лейтенант Муравицкий Л.З. удостоен звания Героя Советского Союза с вручением ордена Ленина и медали «Золотая Звезда» [6, с.20].

Генерал-майор авиации Пузейкин вспоминает: «Поздно вечером состоялся митинг. Однополчане поздравили героя. Затем выступил «виновник» торжества: «Спасибо, друзья, за добрые слов. Мне очень приятно получить такую награду. Но она не только моя. В небе особенно ощущаешь, как важно, когда рядом с тобой – боевой товарищ, готовый принять на себя удар, чтобы выручить друга. Не раз выручали и меня. Спасибо вам всем за дружбу. О себе скажу коротко: Лука не подведет. Пока бьется сердце, видят глаза, а руки могут держать штурвал, – буду беспощадно драться с ненавистным врагом!» [5].

В конце октября обстановка под Ленинградом крайне осложнилась. Фашистские войска предпринимали отчаянные попытки сломить волю защитников города на Неве. Напряжение боев резко возросло и на земле, и в воздухе.

30 ноября 1941 года старший лейтенант Муравицкий Л.З. погиб в воздушном бою, защищая транспортные самолеты. За три месяца боев он сбил 10 самолетов лично и 7 в группе. Похоронен в деревне Капитолово Всеволожского района Ленинградской области.

Идут годы. Многое забывается. Но никогда не изгладятся в нашей памяти подвиги героев Великой Отечественной войны, бесстрашных защитников Родины, их имена. Эти имена знают не только представители старшего поколения, но и люди, родившиеся и выросшие после войны. Скупы слова надписи на скромном обелиске в городе Всеволожске Ленинградской области: «Старший лейтенант Лука Захарович Муравицкий. 1917 – 1941». Хотя в некоторых источниках указана дата 30.12.1916 [4].

Биография короткая. А жизнь – яркая, наполненная подвигами во имя Родины. Имя Героя внесено в Книгу Памяти сайта выпускников Борисоглебского высшего военного авиационного училища ордена Ленина Краснознаменного училища летчиков им. В.П. Чкалова [3].

Именем Героя названа улица в деревне Долгое Солигорского района. На этой улице до сих пор живут родственники Л.З. Муравицкого. Долгое время имя Героя носила пионерская дружина в Долговской средней школе. Памятник Л.З. Муравицкому открыт в 1980 году и находится в д. Долгое, возле средней школы. В Долговской средней школе существует музей боевой славы, в котором бережно хранят документы, фотографии и личные вещи семьи Муравицких.

Литература

1.Архив музея боевой славы ГУО «Долговская средняя школа».

2.Архипов, П.П. Сияние звезд / Архипов П.П. – М., 1971.

3.Борисоглебское высшее военное авиационное училище ордена Ленина Краснознамённое училище лётчиков им.В.П.Чкалова [Электронный ресурс]/Сайт выпускников училища. – Борисоглебск, 2006-2014. – Режим доступа: http://www.bvvaul.ru/profiles/1612.php . – Дата доступа: 25.03.2018.

4.Великая Отечественная война [Электронный ресурс] / VIA, - Москва, 2008-2012. – Режим доступа: http://otvoyna.ru/geroy.htm . – Дата доступа: 25.03.2018.

5.Объекты культурного наследия [Электронный ресурс]/НФГУП ГИВЦ Минкультуры России. – Москва, 2008—2011. – Режим доступа: http://kulturnoe-nasledie.ru/monuments.php?id=4700743000http:– Дата доступа: 02.04.2018

6. Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Салігорскага раёна. – Минск: БЕЛТА, 2004.

Уводзіны

У час Вялікай Айчыннай вайны, развязанай фашысцкім кіраўніцтвам Германіі, шматлікія братнія народы СССР апынуліся пад пагрозай зняволення і нават поўнага знішчэння. І толькі іх нечуваныя мужнасць, гераізм, самаахвярнасць дазволілі абараніць свабоду і захаваць дзяржаўную незалежнасць.

З разгромам фашысцкай Германіі і яе паплечнікаў пачалася новая паласа ў гістарычным развіцці савецкага грамадства. Яе адметнай рысай стала духоўнае адраджэнне. Але радасць людзей, звязаная з перамогай над смяротным ворагам, азмрочвалася вялізнымі чалавечымі стратамі. За перамогу ў вайне народы СССР заплацілі дарагую цану – 27 млн чалавечых жыццяў. З былых саюзных рэспублік найбольшыя страты панесла Беларусь: загінуў амаль кожны трэці яе жыхар. Для пераадолення ваенных разбурэнняў народам СССР патрабавалася прыкласці вялікія намаганні, як фізічныя, так і духоўныя.

Пасляваеннае аднаўленне нашай краіны ўключала ў сябе пераадоленне наступстваў вайны і вяртанне да мадэлі развіцця грамадства, якая вызначылася ў даваенны перыяд. Гэтая мадэль развіцця была звязана з паступовым фарміраваннем індустрыяльнага грамадства. Рысы, характэрныя для станаўлення такога тыпу грамадства, выявіліся ў гады першай пасляваеннай пяцігодкі ў апераджальных тэмпах аднаўлення і развіцця цяжкай прамысловасці ў параўнанні з легкай. У БССР асабліва высокімі тэмпамі развіваліся машынабудаванне і электраэнергетыка. Прамысловасць цалкам і большасць яе галін ужо ў 1950 г. дасягнулі і пераўзышлі даваенны ўзровень па выпуску прадукцыі.

Разам з эканомікай аднаўлялася савецкая грамадска-палітычная сістэма. Яна ўяўляла сабой сістэму адносін у грамадстве, якая ўстанавілася ў СССР яшчэ ў 1920-1930-я гг. і характарызавалася існаваннем аднапартыйнасці, дзяржаўнай уласнасцю на сродкі вытворчасці, укараненнем марксісцка-ленінскай ідэалогіі.

Працэс аднаўлення ў пасляваенныя гады суправаджаўся далейшым павышэннем ролі навукі і адукацыі. Іх хуткае развіцце пасля вайны адкрывала новыя гарызонты для тэхнічнага і грамадскага прагрэсу ў Беларусі. Для пісьменнікаў, дзеячаў культуры Беларусі характэрным было імкненне служыць інтарэсам краіны, спрыяць яе развіццю. У адпаведнасці з партыйным курсам творчыя інтарэсы чалавека падпарадкоўваліся інтарэсам дзяржавы. Разам з тым відавочна вызначыўся працэс абвастрэння супярэчнасцей паміж узрастаннем ролі народных мас у жыцці краіны і настойлівым імкненнем улады да яе абмежавання.

Жыцце беларускага грамадства ў першае пасляваеннае дзесяцігоддзе было даволі складаным. Людзі перажывалі матэрыяльныя цяжкасці. Разам з тым перамога ў вайне натхняла іх на самаадданую працу, вынікам якой сталі высокія тэмпы аднаўлення і развіцця прамысловасці, транспарту, будаўніцтва і іншых галін эканомікі.

Пасля вайны ўзнік вялікі попыт на рабочыя рукі ў гарадах, якія адбудоўваліся. Шмат рабочых патрабавалася для аднаўлення чыгункі, іншых відаў транспарту. Гэтыя праблемы вырашаліся за кошт прыцягнення рабочай сілы з вескі. Ізаляванасць і пэўная замкненасць сялянскага жыцця былі парушаны. Высокія тэмпы стала набываць перамяшчэнне насельніцтва ў маштабе ўсяго Савецкага Саюза. У выніку сацыяльнае аблічча грамадства набывала новыя якасныя рысы.

Пераадоленне разрухі ў эканоміцы

Галоўнай асаблівасцю аднаўлення эканомікі Беларусі ў пасляваенныя гады з’яўлялася тое, што ажыццяўлялася яно ў дзвюх рознаўзроўневых частках – усходняй і заходняй. Калі ва ўсходняй Беларусі ўжо ў даваенныя часы былі дасягнуты пэўныя поспехі ў індустрыяльным развіцці, то ў заходняй пераважаў у асноўным аграрны сектар эканомікі. Розным было і становішча ў сельскай гаспадарцы. Ва ўсходняй частцы к пачатку вайны цалкам усталяваўся калгасны лад, а ў заходняй, наадварот, амаль поўнасцю захавалася індывідуальная сялянская гаспадарка. У гэтых умовах задача аднаўлення разбуранай вайной эканомікі спалучалася з адначасовым правядзеннем глыбокіх сацыяльна-эканамічных і палітычных пераўтварэнняў у Заходняй Беларусі.[1;242]

Аднаўленне прамысловасці і іншых галін эканомікі пачалося з восені 1943 г., калі частка тэрыторыі на ўсходзе Беларусі была вызвалена Чырвонай Арміяй ад акупацыі. У працэсе далейшага вызвалення тэрыторыі рэспублікі пашыраўся і фронт аднаўленчых работ. У верасні 1946 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў Закон аб пяцігадовым плане аднаўлення і развіцця народнай гаспадаркі рэспублікі на 1946-1950 гг. Да канца пяцігодкі прамысловая прадукцыя БССР павінна была не толькі дасягнуць даваеннага ўзроўню, але і перавысіць яго, прычым найбольш значна па машынабудаванні, энергетыцы, торфаздабычы. Выйсці на даваенны ўзровень і пераўзысці яго павінны былі ўсе галіны эканомікі.[6;10-11]

Дапамогу Беларусі ў аднаўленні яе гаспадаркі аказвалі іншыя рэспублікі СССР, якія пазбеглі гітлераўскай акупацыі. Акрамя таго, згодна з пасляваеннымі міжнароднымі дамоўленнасцямі рэспубліка атрымала пэўную частку германскіх рэпарацый – выплат, якія часткова кампенсавалі страты ад вайны. .[5;98]

Праца па аднаўленні народнай гаспадаркі стала гераічным подзвігам народа-пераможцы. Уласцівыя беларускаму народу працавітасць, вынаходніцкі талент, цярпялівасць і сіла волі ў пасляваенныя гады дапаўняліся ўзрослай яго самасвядомасцю.

Сярод рабочых краіны было арганізавана спаборніцтва за высокія працоўныя дасягненні. Шырокі размах набыў рух наватараў вытворчасці, рацыяналізатараў і вынаходнікаў. [6;11-12]

Былі пабудаваны МАЗ і МТЗ. На Мінскім аўтамабільным заводзе быў асвоены выпуск аўтамабіляў і самазвалаў. У 1950 г. на Мінскім трактарным заводзе пачаўся выпуск трактароў “Кіравец”. Пачаў выпускаць прадукцыю Мінскі мотавелазавод. Асабліва высокімі тэмпамі ішло аднаўленне і развіцце прамысловасці заходніх абласцей Беларусі: у 1950 г. выпуск прамысловай прадукцыі тут амаль у 2 разы перавысіў узровень 1940 г. У цэлым па БССР к 1950 г. народная гаспадарка была адноўлена.

У сувязі з шырокім размахам аднаўленча-будаўнічых работ апераджальнымі тэмпамі развівалася ў рэспубліцы будаўніцтва. Да ўдзелу ў будаўнічых работах па аднаўленню разбураных у час вайны прадпрыемстваў прыцягваліся і нямецкія ваеннапалонныя.

У цяжкім становішчы знаходзіўся транспарт, бо ў час вайны беларуская чыгунка была амаль поўнасцю разбурана. Але ўжо ў 1950 г. даўжыня чыгункі складала 93% ад даваеннай. Былі пабудаваны масты, вакзалы, паравозныя дэпо і інш. Развіваўся аўтамабільны транспарт. Поўнасцю была адноўлена сувязь. [1;243]

Вызначальнай у замацаванні курсу пасляваеннай мадэрнізацыі БССР стала пятая пяцігодка (1951-1955). У выніку яе выканання аб’ем прамысловай прадукцыі павялічыўся ў 2,1 раза, у тым ліку прадукцыі машынабудавання – у 3,6, хімічнай і нафтахімічнай прамысловасці – у 3,5, электраэнергетыкі – амаль што ў 3 разы. Гэта быў буйны поспех рэспублікі ў вырашэнні задачы індустрыялізацыі. За гады пятай пяцігодкі было пабудавана і ўведзена ў эксплуатацыю 1010 прамысловых прадпрыемстваў, у тым ліку 150 буйных. [6;14]

Ваенныя разбурэнні закранулі таксама сельскую гаспадарку. Прычынамі маруднага аднаўлення сельскай гаспадаркі Беларусі ў другой палове 40-х – пачатку 50-х гг.былі:

1.Страты, панесеныя вескай падчас вайны.

2.Калектывізацыя ў заходніх абласцях Беларусі.

3.Адміністрацыйна-загадныя метады кіраўніцтва і звязаная з гэтым поўная адсутнасць матэрыяльнай зацікаўленнасці сельскіх працаўнікоў у развіцці грамадскай і ўласнай падсобнай гаспадаркі.

4.Няўвага да матэрыяльна-тэхнічнага забеспячэння вескі, ажыўленне за яе кошт буйных праграм капітальнага будаўніцтва. [2;98]

За гады вайны значна скарацілася колькасць жывелы, былі знішчаны на весцы жылле і гаспадарчыя пабудовы. Захавалася вельмі мала сельскагаспадарчай тэхнікі, так што прыходзілася апрацоўваць зямельныя ўчасткі конямі, а калі іх не хапала, то – запрагацца самім сялянам. З-за разбурэнняў сельская гаспадарка была не ў стане забяспечыць краіну неабходнымі харчовымі прадуктамі. Да 1947 г. існавала картачная сістэма прадуктовага забеспячэння насельніцтва.

Аднаўленчыя работы ў сельскай гаспадарцы ў першую чаргу прадугледжвалі аднаўленне калгасаў. Ва ўсходніх абласцях Беларусі гэта адбылося адразу пасля вызвалення ад акупантаў. Іншым было становішча ў заходніх абласцях. Да вайны тут былі аб’яднаны ў калгасы толькі 7% сялянскіх гаспадарак. Таму тут быў узяты курс на правядзенне суцэльнай калектывізацыі ў сціслыя тэрміны. Хуткія тэмпы калектывізацыі непазбежна вялі да прымусовых метадаў яе ажыццяўлення. Калектывізацыя суправаджалася ліквідацыяй гаспадаркі кулакоў і перасяленнем іх у Сібір і Казахстан. [1;244]

Пераадольваючы неймаверныя цяжкасці, беларускае сялянства за гады першай пасляваеннай пяцігодкі амаль поўнасцю аднавіла даваенны ўзровень пасяўных плошчаў, пашырыла пасевы тэхнічных культур, забяспечыла значны рост пагалоўя жывелы. Аднак уласнае становішча калгаснага сялянства ў гэтыя гады было надта цяжкім. Платай калгаснікам за цяжкую іх працу былі працадні, за якія яны амаль нічога не атрымлівалі. Існавалі ў асноўным за кошт таго, што мелі з агародаў. Амаль уся прадукцыя, якая выраблялася ў калгасах, прадавалася дзяржаве па нізкіх закупачных цэнах. [1;245]

Такім чынам, ужо к 1950 г. была адноўлена гаспадарка рэспублікі, што стала працоўным подзвігам беларускага народа. Але сельская гаспадарка перажывала крызісны стан, што было звязана ў першую чаргу з ваеннымі разбурэннямі, захаваннем адзінай калгаснай сістэмы гаспадарання і працягам палітыкі пераразмеркавання сродкаў з сельскай гаспадаркі ў прамысловасць.[4;100]

Грамадска-палітычнае жыцце ў першае пасляваеннае дзесяцігоддзе

Ва ўмовах панавання ў краіне таталітарнага сталінскага рэжыму грамадска-палітычнае жыцце ў рэспубліцы ў пасляваенныя гады вызначалася гэтым рэжымам.Справа ў тым, што ўсе атрыбуты грамадска-палітычнага жыцця (наяўнасць партыі, грамадскіх арганізацый, галасаванні і выбары, сходы, шэсці, і г.д.) самі па сабе прысутнічалі, але праламляліся яны ў жыцці праз дзейнасць толькі адной палітычнай партыі. Трэба адзначыць, што за гады вайны партыйная арганізацыя рэспублікі панесла вялікія страты, а яе кіруючыя органы з-за акупацыі вымушаны былі дзейнічаць або ў падполлі, або за межамі яе тэрыторыі. Пасля вызвалення Беларусі жыцце партыйнай арганізацыі пачало хутка аднаўляцца.[5;103]

На 1 студзеня 1946 г. колькасць членаў партыі ў БССР склала 48,2 тыс. чалавек, а ў 1955 г. – 145 тыс. Першым сакратаром ЦК КП(б)Б у пасляваенныя гады з’яўляўся П.К. Панамарэнка. Пасля П.К. Панамарэнкі першым сакратаром ЦК Кампартыі Беларусі былі ў 1947-1950 гг. М.І. Гусараў, а ў 1950-1956 гг. – М.С.Патолічаў, якіх накіравалі ў БССР з Масквы. [6;20]

Саветы як органы дзяржаўнай улады павінны былі займацца аднаўленнем народнай гаспадаркі і паляпшэннем умоў жыцця. Аднак яны поўнасцю знаходзіліся пад кантролем партыйнага апарату і рэальнай уладай не валодалі. Вярхоўны Савет БССР дзейнічаў намінальна. Усе заканадаўчыя акты і ўказы, перш чым прымаліся, праходзілі экспертызу ў ЦК КП(б)Б. Парадак работы сесій, пытанні, якія выносіліся на абмеркаванне, працэдура і ход выбараў, кандыдатуры будучых дэпутатаў таксама ўзгадняліся. На адбыўшыхся ў першыя пасляваенныя гады выбарах у Вярхоўны Савет СССР (1946 г.), у Вярхоўны Савет БССР (1947 г.) і мясцовыя Саветы (1948) амаль поўнасцю змяніўся дэпутацкі корпус. Аднак нават Старшыні Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР М. Наталевіч і В. Казлоў першымі асобамі ў рэспубліцы не з’яўляліся, хоць і займалі пэўнае месца на партыйна-іерархічнай лесвіцы. .[3;277]

Выканаўчыя функцыі савецкай улады належалі Савету Народных Камісараў БССР, які ў 1946 г. быў перайменаваны ў Савет Міністраў.

Дзейнасць Саветаў падпарадкоўвалася задачам аднаўлення і развіцця народнай гаспадаркі, паляпшэння матэрыяльных умоў жыцця насельніцтва. Саветы зацвярджалі планы эканамічнага развіцця на падначаленай ім тэрыторыі і арганізоўвалі працоўных на іх выкананне.[6;20]

У першыя пасляваенныя гады прафсаюзы Беларусі ўнеслі свой уклад у аднаўленне эканомікі. У 1950 г. у БССР налічвалася звыш 11 тыс. прафсаюзных арганізацый, якія аб’ядноўвалі 92% рабочых і служачых рэспублікі. Каб забяспечыць выкананне планаў пасляваеннага аднаўлення народнай гаспадаркі, прафсаюзы арганізоўвалі спаборніцтвы працоўных за лепшыя паказчыкі працы. Для павышэння актыўнасці працоўных яны праводзілі нарады, агульныя сходы, заключалі калектыўныя дагаворы з адміністрацыяй прадпрыемстваў і ўстаноў. Гістарычна ўласцівая прафсаюзам функцыя сацыяльнай абароны правоў і інтарэсаў працоўных адступала на другарадныя пазіцыі.

У грамадскім жыцці моладзі вызначальную ролю адыгрываў Ленінскі Камуністычны Саюз Моладзі Беларусі. Першыя пасляваенныя кіраўнікі камсамола Беларусі К.Т.Мазураў і П.М.Машэраў сталі вядомымі палітычнымі дзеячамі. Камсамол аб’ядноўваў большасць маладых людзей, якія працавалі або вучыліся. У 1948 г. ЛКСМБ налічваў больш за 260 тыс. чалавек. Ад камсамольцаў патрабавалася ўзорная праца і добрасумленная вучоба, адданасць ідэям камуністычнай партыі, актыўнасць жыццевай пазіцыі. У сваей большасці яны ўспрымалі сваю дзейнасць як служэнне Радзіме.

Аднаўленне дзейнасці камсамольскіх арганізацый у пасляваенныя гады адбывалася даволі хутка. Камсамол клапаціўся аб ідэйна-палітычным выхаванні моладзі ў адпаведнасці з партыйнымі ўстаноўкамі. Камсамольскія арганізацыі рэспублікі накіравалі дзесяткі тысяч юнакоў і дзяўчат на будоўлі і прамысловыя прадпрыемствы, стварылі там звыш 2 тыс. камсамольска- маладзежных брыгад. [6;21]

Культурнае жыцце ў першыя пасляваенныя гады

Развіцце культуры Беларусі ў першыя пасляваенныя гады праходзіла ў складаных умовах.

За гады вайны матэрыяльна-тэхнічная база адукацыі, навукі і культуры была амаль поўнасцю разбурана. Школьныя будынкі ў большасці былі знішчаны. Трэба было рамантаваць і будаваць нанава будынкі школ у горадзе і на сяле, наладжваць выпуск школьнага абсталявання, падручнікаў і вучэбных дапаможнікаў, рашаць праблему настаўніцкіх кадраў. Між тым вучоба не адкладвалася ні на адзін дзень, а заняткі праводзілі і ў зямлянках, і на адкрытых пляцоўках, часцей без падручнікаў і пісьмовых прылад. Ужо к 1950 г. колькасць школ у рэспубліцы перавысіла даваенную. [1;245]

У 1944-1945 гг. вышэйшыя навучальныя ўстановы вяртаюцца на радзіму: у жніўні 1944 г. – Белдзяржуніверсітэт, восенню 1944 г. – Мінскі, Віцебскі, Магілеўскі, Гомельскі і Гродзенскі педагагічныя інстытуты і шэраг настаўніцкіх інстытутаў, пачаўся навучальны год у Белдзяржкансерваторыі, мінскіх медыцынскім, юрыдычным, фізкультурным інстытутах. Ужо ў 1947 г. перавысіў па колькасці студэнтаў даваенны ўзровень Беларускі політэхнічны інстытут. У 1950 г. у БССР мелася 29 вышэйшых навучальных устаноў, больш за 100 тэхнікумаў. Хутка аднаўлялася матэрыяльна-тэхнічная база акадэмічнай навукі, перавысілі даваенны ўзровень колькасць навукова-даследчых устаноў, выпуск газет, часопісаў і інш. Ужо ў 1946 г. у рэспубліцы дзейнічала 12 тэатраў. [3;281-282]

Моцны адбітак на культурнае жыцце рэспублікі мела існаваўшае ў той час ідэалогія. У кіруючых колах партыі ў гэтыя гады ўсталяваўся погляд на насельніцтва, якое пражывала на часова акупіраванай тэрыторыі, як на недастаткова надзейнае. Таму ЦК у 1946 г. патрабаваў узмацніць барацьбу за ідэалагічную чысціню ва ўсім, што датычыцца культурнага жыцця, забяспечыць прынцып партыйнасці.

У жыцці грамадства ўкараняліся класавыя нецярпімасць і падазронасць, культ Сталіна як вялікага правадыра савецкага народа. Адбываліся новыя арышты сярод інтэлігенцыі па палітычных матывах. Ахвярамі іх стаў шэраг дзеячаў культуры, пісьменнікі, вучоныя. Так, паэт і празаік У.Дубоўка першы раз быў арыштаваны і асуджаны на 5 гадоў у 1930 г. па справе “Саюз вызвалення Беларусі”. У 1937 г. яго зноў арыштавалі і асудзілі на 10 гадоў, а ў 1949 г. саслалі ў Краснаярскі край. Рэпрэсіі зведалі пісьменнікі С.Грахоўскі, А.Звонак, П.Пруднікаў. Яны аказаліся ў ліку нямногіх, каму пашанцавала не толькі выжыць, але і здабыць новае дыханне ў пісьменніцкай творчасці пасля вызвалення. Чатыры разы падвяргаўся арыштам і высылцы вядомы вучоны-гісторык М.Улашчык. Жорстка крытыкаваўся вядомы беларускі вучоны-біелаг, прэзідэнт Акадэміі навук БССР А.Жэбрак, які змясціў артыкул у амерыканскім часопісе “Навука”. Такі ўчынак характарызаваўся ў тыя часы як антыпатрыятычны.

У беларускай літаратуры працягваў існаваць метад сацыялістычнага рэалізму, які патрабаваў толькі станоўчага адлюстравання рэальнасцей жыцця, звязаных з будаўніцтвам сацыялізму ў савецкай краіне. Забаранялася ўсе тое, што не ўпісвалася ў такі мастацкі метад. Так, напрыклад, у першым пасляваенным выданні збора твораў Я.Купалы ў 1952-1954 гг. было забаронена друкаваць каля 160 твораў, у якіх выказваліся нацыяльна-вызваленчыя ідэі. Жорсткай крытыцы падвергліся п’есы К.Крапівы “Мілы чалавек” і А.Кучара “Заложнікі”, апошняя прысвечана дзейнасці бацькі Міная, бо ў ей распявадалася пра тых людзей, што апынуліся на акупіраванай тэрыторыі, а значыць, аўтаматычна залічваліся ў “ворагі народа” разам з памагатымі акупантаў – паліцаямі. У адсутнасці пачуцця годнасці за сваю савецкую радзіму быў абвінавачаны К.Чорны, а яго раман “Млечны шлях” забаронены. Як антынародны накірунак у музыцы была ахарактарызавана опера А.Цікоцкага “Алеся”, дзе галоўную ролю выконвала знакамітая беларуская спявачка Л. Александроўская. Прыйшлося нават змяніць назву оперы на “Дзяўчына з Палесся”, для таго каб опера дайшла да слухача. [1;2245-246]

У літаратуры галоўнай тэмай у гэтыя гады стала мінулая вайна, раскрыцце гераізма савецкіх людзей, адданасці іх сацыялістычнаму ладу і яго стваральніку – Камуністычнай партыі. У ліку першых буйных твораў аб вайне – першы беларускі раман пра партызанскі рух “Глыбокая плынь” І.Шамякіна, раманы “Мінскі напрамак” І.Мележа і “Векапомныя дні” М.Лынькова. Чалавек у іх раскрываецца не праз яго ўнутраны свет, яго пачуцці і думкі, а, перш за ўсе, праз яго гераічныя ўчынкі.

Мірнае жыцце пасляваенных гадоў таксама асвятлялася праз паказ барацьбы беларускага сялянства за адраджэнне калгасаў і гераічнай працы рабочых на будоўлях беларускай прамысловасці. Паэзія напаўнялася думкамі аб шчасці жыцця ў СССР. Гэта было характэрна для творчасці паэтаў П.Броўкі, П.Панчанкі, П.Глебкі, А.Куляшова, які атрымаў у 1946 г. Сталінскую прэмію за паэму “Сцяг брыгады”. [6;31]

У тэатральным мастацтве значнай з’явай стала творчасць такіх выдатных акцераў, як Г.Глебаў, Б.Платонаў, С.Станюта. У Купалаўскім тэатры былі пастаўлены п’есы Л.Маўзона “Канстанцін Заслонаў” і К.Крапівы “Пяюць жаваранкі”, у тэатры опера і балета – оперы А.Багатырова “Надзея Дурава”, прысвечаная гераіні вайны 1812 г. [1;247]

У выяўленчым мастацтве пераважала героіка-патрыятычная тэматыка. Мастак Я.Зайцаў напісаў карціны “Абарона Брэсцкай крэпасці ў 1941 г.”, “Парад беларускіх партызан у 1944 г. у Мінску”, “К.Заслонаў”. Мастаку В.Волкаву належыць карціна “Мінск. 3 ліпеня 1944 г.”, І.Ахрэмчыку – “Абаронцы Брэсцкай крэпасці”, А.Кролю – “Абвяшчэнне Савецкай улады на Беларусі”, “Пасля курлоўскага расстрэлу” і інш.

У беларускай архітэктуры вядомасць набылі скульптуры Заір Азгур (аўтар бюста дзеду Талашу ў Петрыкаве, летчыку А.Гараўцу ў Мінску), Андрэй Бембель (аўтар гарэльефаў Манумента Перамогі ў Мінску) і інш. У гэты час адбудоўваецца праспект імя Сталіна (сучасны праспект Ф.Скарыны), вядзецца забудова цэнтральнай часткі Мінска. Самым выразным будынкам у стылі так званага “сталінскага барока” стаў Палац культуры Белсаўпрофа, пабудаваны ў 1954 г. Аўтарамі скульптурных кампазіцый, якія ўпрыгожвалі яго, з’яўляюцца архітэктары А.Глебаў, С.Селіханаў (яны таксама аўтары гарэльефаў Манумента Перамогі ў Мінску). [1;248]

Заключэнне

Аднаўленне народнай гаспадаркі БССР адбылося ў надзвычай сціслы тэрмін дзякуючы працоўнаму энтузіязму і самаахвярнай працы нашага народа. Вызначальную ролю адыграла дапамога, якую атрымаў беларускі народ ад іншых рэспублік і ўрада СССР. Уключэнне заходнебеларускіх тэрыторый у гаспадарчую дзейнасць краіны прывяло да павелічэння эканамічнага патэнцыялу рэспублікі. У выніку пасляваеннага аднаўлення істотна змянілася структура прамысловай вытворчасці. Удзельная вага галін, якія пераважалі да вайны, значна знізілася. Асноўнай у прамысловасці стала прадукцыя машынабудавання і металаапрацоўкі. Аграрная палітыка вызначалася падпарадкаваннем сельскай гаспадаркі інтарэсам прамысловасці.

Грамадска-палітычнае жыцце ў першыя пасляваенныя гады было звязана з планамі і задачамі па аднаўленні і развіцці разбуранай вайной эканомікі. Кіруючая роля КП(б)Б спалучалася з павышэннем ролі Вярхоўнага і мясцовых Саветаў БССР у палітычным, эканамічным і культурным жыцці БССР. Да ўдзелу ў рабоце Саветаў прыцягваліся шырокія народныя масы, што спрыяла павышэнню іх грамадска-палітычнай актыўнасці.

Пасляваеннае аднаўленне ў сціслыя тэрміны работы навучальных устаноў стварыла ўмовы для неабходнай адукацыі ўсіх дзяцей і моладзі. Гэта стала важным крокам у новую будучыню Беларусі, паколькі рост адукацыі моладзі з’явіўся перадумовай паскарэння грамадскага прагрэсу. Забеспячэнне высокакваліфікаванымі кадрамі ўсіх галін эканомікі БССР стварыла рэальныя ўмовы для паспяховага станаўлення індустрыяльнага грамадства.

Нягледзячы на вялікія чалавечыя і матэрыяльныя страты, якія прычыніла вайна, у БССР ажыццяўлялася культурнае будаўніцтва, ствараліся цікавыя літаратурныя і мастацкія творы. Хуткае аднаўленне і развіцце пасля вайны ў Беларусі тэатральнага, музычнага і выяўленчага мастацтва з’явілася вынікам захавання беларускім народам сваей высокай духоўнасці. У галіне літаратуры і мастацтва працягвалі дзейнічаць прынцып партыйнасці і метад сацыялістычнага рэалізму.

Такім чынам, у першыя пасляваенныя гады грамадска-палітычнае, эканамічнае і культурнае жыцце праходзіла ў надта складаных, супярэчлівых умовах. Пад партыйным кантролем знаходзілася жыцце народа, яго думкі і погляды. Разам з тым народ у большасці не адчуваў сябе прыгнечаным, ганарыўся прыналежнасцю да справы будаўніцтва надзея на лепшую будучыню.

Літаратура

1.Гісторыя Беларусі ад старажытнасці да сучаснасці ў пытаннях і адказах:11 клас/ аўт.-скл. С.В.Паноў; пад навук.рэд. У.М.Міхнюка, В.М.Фаміна.-5-е выд.-Мн.:Аверсэв, 2006.

2. Гісторыя Беларусі ў табліцах і схемах. С старажытнейшых часоў да сучаснасці/Уклад. Л.М.Нагорная, А.В.Цімашэй.-Мн:ТАА “Юніпрэс”, 2000.

3.Дапаможнік па гісторыі Беларусі для паступаючых у ВНУ/А.Л.Абецэдарская, П.І.Брыгадзін, Л.А.Жылуновіч і інш.; Пад рэд. А.Г.Каханоўскага і інш.-Мн.: “Экаперспектыва”, 1997.

4.Матэрыялы па гісторыі Беларусі:Давед. Дапаможнік: 2-е выд., стэрэатып./ Склад. Н.С.Шарова. Мн.:УП “Экаперспектыва”, 2001.

5.Сідарцоў У.Н. і інш. Гісторыя Беларусі. 1917-1996: Вучэб. дапам. для 9-га кл./ У.Н. Сідарцоў, В.М.Фамін, С.В.Паноў; Пад рэд. М.С.Сташкевіча.-Мн.: Нар. асвета, 1997.

6.Фамін В.М. Гісторыя Беларусі, 1945-2005 гг.: вучэб. дапам. для 10-га кл. устаноў, якія забяспечваюць атрыманне агул. сярэд. адукацыі, з бел. мовай навучання з 12-гадовым тэрмінам навучання/В.М.Фамін, С.В.Паноў, Н.М.Ганушчанка.-2-е выд.-Мн.:Выд.цэнтр БДУ, 2006.